Της κλείνουμε τα μάτια· Την φιλάμε στο μέτωπο· μετά πάντα σκοτάδι. Ένα σταχτερό φεγγάρι στάζει αίμα σε δεκατρία λευκά γαρύφαλλα και τέσσερα χελιδονάκια με σπασμένα τα φτερά τους την παίρνουνε απάνω στα δακρυσμένα σύννεφα. πετά ψηλά στον ουρανό σμίγει με τους αγγέλους γίνεται λαμπρό αστεράκι Προσευχές και ψαλμωδίες: "Κύριε ελέησον," "Κύριε ελέησον," "Κύριε ελέησον." "Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ." Ο τάφος, ανοιχτός κι αχόρταγος ζητά το μερτικό του— ένα σώμα
λίγο ψωμί ένα κομμάτι γη ένα ποτήρι λάδι. Παρηγοριά— κουλούρι, κρασί, χαλούμι· μετά φεύγει ο κόσμος κι εκείνη μένει μόνη. πετά ψηλά στον ουρανό σμίγει με τους αγγέλους γίνεται λαμπρό αστεράκι και δεκαπέντε θλιβερά γαρύφαλλα θρηνούν την τσακισμένη μέρα.
Ένα ποίημα στη σειρά Δεκατρείς Mεταξωτές Mπαλάντες
Read the English version of this poem at Requiem
Λίγα λόγια για το ποίημα…
Η Ελεγεία του Αποχαιρετισμού: Ένας Στοχασμός για την Υπέρβαση της Θνητότητας | Ποιήματα Κύπρου
Στο ποίημα θανάτου και θλίψης “Μνημόσυνο", μια ζοφερή αύρα περιβάλλει τη σκηνή, απεικονίζοντας την οδυνηρή πράξη του αποχαιρετισμού ενός νεαρού κοριτσιού. Οι στίχοι ξεδιπλώνονται με υποτονική σοβαρότητα, αποτυπώνοντας το βάρος της στιγμής που αποχαιρετά τη πεθαμένη κοπέλα. Μέσα από τις απαλές λέξεις του, το ποίημα υπερβαίνει την προσωπική εμπειρία, προσκαλώντας τους αναγνώστες να συλλογιστούν τις οικουμενικές τελετουργίες της απώλειας και της μνήμης. Το ποίημα εντάσσεται στο κύκλο "Δεκατρείς Μεταξωτές Μπαλάντες" από τη συλλογή Ποιήματα Κύπρου και περιγράφει την πράξη του αποχαιρετισμού, οδηγώντας τον αναγνώστη μέσα από τις ελληνορθόδοξες τελετουργίες ταφής που συνοδεύουν την αναχώρηση ενός αγαπημένου προσώπου.
Η πράξη του κλεισίματος των ματιών της κοπέλας και του τρυφερού φιλιού στο μέτωπό της αποτυπώνεται με οικεία τρυφερότητα, προκαλώντας ενσυναίσθηση που υπερβαίνει πολιτισμικά και προσωπικά όρια. Η αναχώρησή της περιγράφεται με ατμόσφαιρα σεβασμού, όπου κάθε χειρονομία λειτουργεί ως τόσο τελετουργία όσο και ως βαθιά πράξη αποχαιρετισμού. Τα απλά αυτά συναισθήματα αποδίδουν τη σκληρή πραγματικότητα του θανάτου, απαλύνοντας όμως τον πόνο με τις γεμάτες συμπόνια κινήσεις που συνοδεύουν την αναχώρηση.
Καθώς το ποίημα ξεδιπλώνεται, οι εικόνες αλλάζουν για να αποτυπώσουν τη συμβολική μετάβαση από τη ζωή στο θάνατο και το ταξίδι της ψυχής στην αιωνιότητα. Ένα "σταχτί φεγγάρι" ρίχνει μια παράξενη λάμψη στη σκηνή, προσδίδοντας μια διάσταση που ξεφεύγει από την επίγεια πραγματικότητα. Το αίμα που στάζει στα "δεκατρία λευκά γαρύφαλλα" υποδηλώνει την αγνότητα της κοπέλας, την ευθραυστότητα της ζωής και το αναπόδραστο της θνητότητας. "Τέσσερα χελιδόνια με σπασμένα τα φτερά" τραβούν την άμαξα της, δημιουργώντας μια εικόνα πένθους και υπερβατικής ανάβασης, ενώνοντας τον γήινο με τον ουράνιο κόσμο.
Η επανάληψη των στίχων, που αναδεικνύει την ένωση της εκλιπούσας με τους αγγέλους και τα αστέρια, προσδίδει στο ποίημα μια αίσθηση πνευματικής ενότητας. Οι ψαλμοί και οι προσευχές, που επικαλούνται τον κύκλο της ζωής και του θανάτου, αντηχούν σε όλους τους πολιτισμούς, υπογραμμίζοντας την οικουμενικότητα της εμπειρίας. Η αίσθηση που αποπνέουν τα φύλλα ελιάς σαν καίγονται στο θυμιατό εμβαθύνει την τελετουργική διάσταση, επιτρέποντας στον αναγνώστη να νιώσει την τελετουργία και την απώλεια σε μια εμπειρία απτή.
Οι τελευταίοι στίχοι φέρνουν στην επιφάνεια τη σκληρή πραγματικότητα των απαιτήσεων του τάφου. Η εικόνα ενός "ανικανοποίητου, ανοιγμένου" τάφου αποδίδει την ανυποχώρητη φύση της θνητότητας. Οι καθιερωμένες προσφορές "ένα σώμα, λίγο ψωμί, ένα κομμάτι γη, ένα ποτήρι λάδι" συμβολίζουν την πράξη της απώλειας της φυσικής παρουσίας, καθιστώντας τον συναισθηματικό αποχαιρετισμό ακόμη πιο οδυνηρό.
Ανάλυση θεμάτων στο ποίημα
Το "Μνημόσυνο" διερευνά θέματα θανάτου, αποχωρισμού και των τελετουργιών που συνοδεύουν τη μετάβαση της ψυχής από το επίγειο στο πνευματικό πεδίο. Μέσα από το πρίσμα των ελληνορθόδοξων ταφικών εθίμων, αγγίζει την βαθιά θλίψη που έρχεται με την απώλεια, αλλά και την παρηγοριά που προσφέρουν τα ιερά τελετουργικά. Οι πρακτικές αυτές προσφέρουν ένα είδος αποχαιρετισμού στους θλιμμένους, πλαισιώνοντας τον αποχωρισμό σε συμβολικές πράξεις που υποδεικνύουν μια υπερβατική ειρήνη πέρα από τη ζωή.
Ανάλυση των στίχων
Η δομή των στίχων στο "Μνημόσυνο" είναι απλή, αλλά κάθε γραμμή είναι μετρημένη ώστε να αποδώσει σοβαρότητα και σεβασμό. Ο συγκρατημένος ρυθμός αντανακλά τη σιωπή της κηδείας, με παύσεις και διαλείμματα που ενθαρρύνουν τον στοχασμό. Η επανάληψη των φράσεων "σμίγει με τους αγγέλους, γίνεται λαμπρό αστεράκι" ενισχύει τη συνεχή ροή της ζωής και του θανάτου, λειτουργώντας ως μια λυρική κατάθεση για την υπέρβαση.
Ανάλυση των συμβολισμών
Το ποίημα "Μνημόσυνο" είναι πλούσιο σε συμβολισμούς. Το "σταχτί φεγγάρι" και τα "σπασμένα χελιδόνια" υποδηλώνουν έναν κόσμο που αιωρείται ανάμεσα σε δύο διαστάσεις, προκαλώντας τόσο την πίκρα όσο και την ομορφιά της μετάβασης. Τα "δεκατρία λευκά γαρύφαλλα" αποτυπώνουν την αθωότητα και την αγνότητα, ενώ ο αριθμός "δεκατρία," που συνδέεται συχνά με την μυστικιστική υπέρβαση, ίσως υποδηλώνει τη μετάβαση ή την έναρξη μιας ανώτερης κατάστασης. Τα χελιδόνια, παραδοσιακά σύμβολα ελπίδας και αναγέννησης, εμφανίζονται εδώ "σπασμένα," υπονοώντας την επίδραση της απώλειας στους ζωντανούς. Οι συμβολικές προσφορές—γη, λάδι, ψωμί—είναι εμπνευσμένες από την ταπεινότητα και τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Κύριες Ποιητικές Εικόνες
Η εικόνες του ποιήματος είναι ζωντανές και αποκαλυπτικές, αποδίδοντας μια ατμόσφαιρα τελετουργίας και σεβασμού. Το "σταχτί φεγγάρι" προσδίδει μια απόκοσμη αίσθηση, ενώ το αίμα πάνω στα λευκά γαρύφαλλα αποδίδει την αγνότητα και την εύθραυστη φύση της νεκρής. Τα "σπασμένα χελιδόνια" που την ανεβάζουν στον ουρανό δημιουργούν μια οπτική εικόνα που συγκλονίζει τον αναγνώστη, φέρνοντάς τον στην καρδιά του αποχαιρετισμού, όπου η θλίψη αναμειγνύεται με την ανακούφιση.
Επίδραση του Θρησκευτικού Συμβολισμού
Ο θρησκευτικός συμβολισμός είναι κεντρικός στο "Μνημόσυνο," όπως είναι σε όλη τη συλλογή Ποιήματα Κύπρου, καθώς οι ορθόδοξες πρακτικές αποτελούν το θεμέλιο των τελετουργιών αποχαιρετισμού. Τα καψαλισμένα φύλλα ελιάς, οι ιερές φράσεις "Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ" και οι προσφορές στον τάφο, κάθε μία με το δικό της νόημα, υποδηλώνουν τον σεβασμό για την επιστροφή της σάρκας στη γη και την άνοδο της ψυχής. Μέσα από αυτή τη θρησκευτική έκφραση, το ποίημα υπερβαίνει τα επίγεια, προσδίδοντας στους αναγνώστες την αίσθηση ότι η αποχώρηση από αυτόν τον κόσμο είναι μέρος μιας μεγαλύτερης, πνευματικής πραγματικότητας. Ο πλούτος του θρησκευτικού συμβολισμού ενισχύει την αίσθηση ότι ο θάνατος δεν είναι μόνο μια στιγμή απώλειας, αλλά και ένα μυστήριο που ενώνει τον κόσμο των ζωντανών με αυτόν των πνευματικών υπάρξεων, δίνοντας στην ψυχή του νεκρού μια θέση σε ένα διαρκές, αιώνιο ταξίδι.
Comentarios